متن نوحه های ترکی و فارسی - احوالات عرفه و عید قربان

مفاخره کعبه با دل

گه احرام ، روز عید قربان

سخن میگفت با خود کعبه، زینسان

که من، مرآت نور ذوالجلالم

عروس پرده‌ی بزم وصالم

مرا دست خلیل الله برافراشت

خداوندم عزیز و نامور داشت

نباشد هیچ اندر خطه‌ی خاک

مکانی همچو من، فرخنده و پاک

چو بزم من، بساط روشنی نیست

چو ملک من، سرای ایمنی نیست

بسی سرگشته‌ی اخلاص داریم

بسی قربانیان خاص داریم

اساس کشور ارشاد، از ماست

بنای شوق را، بنیاد از ماست

چراغ این همه پروانه، مائیم

خداوند جهان را خانه، مائیم

پرستشگاه ماه و اختر، اینجاست

حقیقت را کتاب و دفتر، اینجاست

در اینجا، بس شهان افسر نهادند

بسی گردن فرازان، سر نهادند

بسی گوهر، ز بام آویختندم

بسی گنجینه، در پا ریختندم

بصورت، قبله‌ی آزادگانیم

بمعنی، حامی افتادگانیم

کتاب عشق را، جز یک ورق نیست

در آن هم، نکته‌ای جز نام حق نیست

مقدس همتی، کاین بارگه ساخت

مبارک نیتی، کاین کار پرداخت

درین درگاه، هر سنگ و گل و کاه

خدا را سجده آرد، گاه و بیگاه

«انا الحق» میزنند اینجا، در و بام

ستایش می‌کنند، اجسام و اجرام

در اینجا، عرشیان تسبیح خوانند

سخن گویان معنی، بی زبانند

بلندی را، کمال از درگه ماست

پر روح‌الامین، فرش ره ماست

در اینجا، رخصت تیغ آختن نیست

کسی را دست بر کس تاختن نیست

نه دام است اندرین جانب، نه صیاد

شکار آسوده است و طائر آزاد

خوش آن استاد، کاین آب و گل آمیخت

خوش آن معمار، کاین طرح نکو ریخت

خوش آن درزی، که زرین جامه‌ام دوخت

خوش آن بازارگان، کاین حله بفروخت

مرا، زین حال، بس نام‌آوریهاست

بگردون بلندم، برتریهاست

بدوخندید دل آهسته، کای دوست

ز نیکان، خود پسندیدن نه نیکوست

چنان رانی سخن، زین توده‌ی گل

که گوئی فارغی از کعبه‌ی دل

ترا چیزی برون از آب و گل نیست

مبارک کعبه‌ای مانند دل نیست

ترا گر ساخت ابراهیم آذر

مرا بفراشت دست حی داور

ترا گر آب و رنگ از خال و سنگ است

مرا از پرتو جان، آب و رنگ است

ترا گر گوهر و گنجینه دادند

مرا آرامگاه از سینه دادند

ترا در عیدها بوسند درگاه

مرا بازست در، هرگاه و بیگاه

ترا گر بنده‌ای بنهاد بنیاد

مرا معمار هستی، کرد آباد

ترا تاج ار ز چین و کشمر آرند

مرا تفسیری از هر دفتر آرند

ز دیبا، گر ترا نقش و نگاریست

مرا در هر رگ، از خون جویباریست

تو جسم تیره‌ای، ما تابناکیم

تو از خاکی و ما از جان پاکیم

ترا گر مروه‌ای هست و صفائی

مرا هم هست تدبیری و رائی

درینجا نیست شمعی جز رخ دوست

وگر هست، انعکاس چهره‌ی اوست

ترا گر دوستدارند اختر و ماه

مرا یارند عشق و حسرت و آه

ترا گر غرق در پیرایه کردند

مرا با عقل و جان، همسایه کردند

درین عزلتگه شوق، آشناهاست

درین گمگشته کشتی، ناخداهاست

بظاهر، ملک تن را پادشائیم

بمعنی، خانه‌ی خاص خدائیم

درینجا رمز، رمز عشق بازی است

جز این نقشی، هر نقشی مجازی است

درین گرداب، قربانهاست ما را

بخون آلوده، پیکانهاست ما را

تو، خون کشتگان دل ندیدی

ازین دریا، بجز ساحل ندیدی

کسی کاو کعبه‌ی دل پاک دارد

کجا ز آلودگیها باک دارد

چه محرابی است از دل با صفاتر

چه قندیلی است از جان روشناتر

خوش آن کو جامه از دیبای جان کرد

خوش آن مرغی، کازین شاخ آشیان کرد

خوش آنکس، کز سر صدق و نیازی

کند در سجده گاه دل، نمازی

کسی بر مهتران، پروین، مهی داشت

که دل چون کعبه، زالایش تهی داشت

شاعره : پـروین اعتصامی

-----------------------------

عید قربان و گریز به حضرت علی اکبر (علیه السلام)

ای خلیل بالیدَلَنمَه چوخ

سن ویرن فدانین نماسی وار

دشت کربلانین خلیلینین

بیر مناده یتمش فداسی وار

هاجره سزا بو عمل دگل

لیلیدن فداسی گوزل دگل

تک به تک حسینون فدالرین

خلق ایدوبدی تک خالق جلیل

سن ویرن فدا بو فدالره

اولمیوب اولانماز اولا عدیل

ویرموسن اگر بیر اوغول فدا

سن منای خُلَّتده یا خلیل

گور آدین اوجالدان حسینوون

نه فدالری نه مناسی وار

حکمت الهیدی بیت حق

قبله گاه خلق الاه دور

کعبه دن چوخ افضلدی کربلا

کعبیه اویر قبله گاه دور

کعبه ی حقیقیدی کربلا

بوسوزه علاقم گواه دور

اوردا بیرگوزل جسم دفن اولوب

ذات حق کیمی خون بهاسی وار

گر تاپوب ذبیح خداییله

عزّت و جلالت منا یری

لیک مظهر مصطفاییله

فخرایدر اونا کربلا یری

کربلانی خلق ایلیوب خدا

هم ولا یری هم بلا یری

هانسی عاشقین شاه عشق تک

باشنون جهاندا بلاسی وار

باخبر دگولدی گیدن زمان

هاجراوغلونون ماجراسینه

ایلدی گینه رعشه اللری

ایلینده زینت فداسینه

مین لریله هاجر فدا اولا

لیلیِ ستمکش وفاسینه

کیم دیر منانون بو دهریده

لیلی آدلی مجنون نماسی وار

حق یولوندا سن اوز جوانووی

حاضر اولدون ایتمالیقا فدا

توپراقا جمالین ذبیحوون

قویماقا ولی اولمادون رضا

قانلی توپراق اوسته جوان اوغول

صورتین گوروب شاه کربلا

سلم محض اولوب دوزدی کاملا

چون بولوردی الله رضاصی وار

اوز عزیز جانین او شا ه دین

گوردی قان آراسندا جانویرور

پیکرینده سانسیز یارالاری

انجم سمواتی سان ویرور

شاهزاده ایستور نفس آلا

چشمه چشمه هر یاره قان ویرور

گلستان جسمینده گل کیمی

هر یاراسینون بیر صفاسی وار

پیکری قیزل گول کیمی اولوب

تیغ وخنجریله ورق ورق

نازنین وجودون گورن دیر

بو بدن دگول گولدی بیر طبق

جان ویرور اجل آلنینا دوزوب

قطره قطره شبنم کیمی عرق

اوز آتاسی شیر خدا کیمی

باشدا بیر ساغالماز یاراسی وار

ایسته دی جوان اوغلونی آتا

جان کیمی بیر آغوشینه آلا

گوردی ممکن اولمور یارالیدور

چوخ چتیندی قول بوینونا سالا

حجّت خدا تاب ایدنمدی

یرده اوز جگر گوشه سی قالا

نه بولرجوان داغی گورمیین

اول شهون نه سوز خفاسی وار

ای عجب یره گوی توکولمدی

رشته ی عوالم پوزولمادی

قلب عالمین قلبی تک بوتون

عرش و فرش قانیله دولمادی

قدرت الهی او پیکرین

حملینه اوزی قادر اولمادی

بو خبرده اهل خبر بولر

نه خبردی نه مبتلاسی وار

سسلدی بنی هاشمی گلون

یرده قویمیون اوغلوم اکبری

حمل ایدیم خیام امامته

مظهر جمال پیمبری

بولمورم عبایه نه نحویله

یغدیلار او صد پاره پیکری

بیر بدن که خنداندی گول کیمی

مین لریله خار جفاسی وار

حمل ایدوبله خرگاه عصمته

بیرعباده بیر گلستان گولی

گول نه گول که چاتماز اونا یقین

بو چهاندا بیر گلستان گولی

خارتیریله دولمیوب ایله

بیر بهار یا بیر خزان گولی

بیر ورق او گولدن ایکی جهان

ارزشیندن آرتوخ بهاسی وار

هاشمیّه لر ویردیلر خبر

لیلیه که ای بختی قاره گَل

شاهدین گتوردی جوانوی

رزمگاهیدن پاره پاره گل

تیکمه گوز یولا ایلمه نوا

خیمه گاهیدن بیرکناره گل

گور نه شور محشردی اوغلوون

قامت قیامت اساسی وار

خیمه دن چخوب لیلی حزین

گوردی فرش اولوب بیر عبا یره

افتخار آل عبا دوروب

گوز تیکوب او میر هُدا یره

ایلوری عبایه نظر توکور

دیده دن دُر پر بها یره

گلشنی سولان عندلیب تک

گلدن اوتری آه و نواسی وار

اوّل ایسته دی بیر قوجاقلاسون

اوغلونی ولی قویمادی حیا

یوز قویوب حسین خاکپاینه

عرض ایدوب که ایشاه ماسوا

مین علی کیمی اوغلوم اولسا گر

ایلرم سنه تک به تک فدا

ایتمرم گله گلمرم دله

چونکه دین حق اعتلاسی وار

شاه گوردی لیلا حیا ایدور

وای اوغول دیسون سینه داغلاسون

داخل اولدی خرگاه عصمته

تا آنا جوتنین قوجاقلاسون

لیلی جوان مرده ایسته دی

سس چکوب اونا کامه آغلاسون

فاطمه قیزندان حیا ایدوب

گورنه عفّتی نه حیاسی وار

منتهای شرم حضوریله

اگلشوب او کان حیا یره

باغرینا باسوبدور ایاقلارین

غش ایدوب یخلدی آنا یره

غشّیدن خانملار آیتدیلار

وردی عشقده بیر لوا یره

حشره تک هامی کاخ عشقیده

اکبریله لیلا صداسی وار

وار بونا عقیدم جنازه سین

اوغلونون گوره بولمدی آنا

جسمی اوسته توکموشدولر زبس

زلف مشگ سا آلِ هَل اَتی

دسته دسته زلف سیاهیله

نعشی اوسته چکمیشدیلر قرا

هانسی بیر جوانین جنازه سین

گورموسوز بیله بیر قراسی وار

ای آدی حسینی لره ویرن

عزّت و مقامات و آبرو

اوغلونون فدا خاکپاینه

ای خدایه آئینۀ نکو

بولموسن گوزل قبروی مگر

ایلوری (حسینی) چوخ آرزو

بیر مریض دور بو یوزی قرا

کربلاده خاک شفاسی وار

شاعر : مرحوم حسینی سعدی زمان

************************

احوالات عید قربان و گریز به احوالات حضرت علی اکبر (ع) 

خلاصه گتدی منایه خلیل دلبندین

خدا بیلیردی مرامین او آرزومندین

ازل او گوردوقی رویانی ایلدی اظهار

عجبدی اولمادی لازم که ایلسون تکرار

ادبله عرض ایلدی اول مطیع حکم الله

اولان قضیه انی ارایه خاطر خواه

بابا اونا که سنه امر اولوب ایله اجرا

بو تزلیقیله تاپارسان منی قضایه رضا

ایاقیمی الیمی باغلا ای بابا محکم

باشیمی کسگیله تا یتمسون وجودیوه غم

کسنده باشیمی شاید گتورمیم طاقت

ایاقینه الینه ای بابا ویرم حرکت

مباد قانیم آخاندا دگه بو دامنوه

اوقان سبب اولا گوردوقجا داد و شیونوه

اوغول ایاقین الین باغلادی طنابیله

پچاقنی گوتوروب بیحد اضطرابیله

بوغاز کسیلمدی چکدی پچاقنی کرات

او گوردوقی ایشه قالدی اوزی اورکدن مات

آچیلدی باب کرم نازل اولدی جبراییل

گتوردی بیر قوچ او بی مثل و بی عدیله بدیل

یتوردی دوست پیامین او پیک فرخنده

بدل اگرچه دگلدی او ذبحه زیبنده

ولی اولوبدی او ذبح عظیمدن مقصود

عزیز فاطمه زیبنده فدیه معبود

فدا اولوم سنه ای کوی عشق سلطانی

جهاندا سن کیمی کیم ویردی دوست قربانی

حرم سراسنه تا اکبرین سسی گلدی

قزاردی رنگی بیله بیلدیلر که دنجلدی

شاعر : مرحوم صافی

*************************

 عرفه

لبیک که در دل عرفات است و منایم

لبیک که از خویش نمودند جدایم

لبیک که سر تا به قدم محو خدایم

لبیک که امروز ندانم به کجایم

پرواز کنان زین قفس جسم ضعیفم

گه در جبل الرحمه و گه مسجد خیفم

آن وادی سوزنده که دل راهسپارش

پیداست دو صد باغ گل از هر سرخارش

دارند همه رنگ خدائی زعبارش

هر کس به زبانی شده همصحبت یارش

قومی به مناجات و گروهی به دعایند

از خویش سفر کرده در آغوش خدایند

این جا عرفات است و یا روح من آن جاست

هم شده آتشکده هم دیده دو دریاست

پای جبل الرّحمه یکی زمزمه بر پاست

این زمزمه فریاد دل یوسف زهراست

این سوز حسین است که خود بحر نجات است

می سوزد و مشغول دعای عرفات است

دیشب چه شبی و چه مبارک سحری بود

ما غافل و در وادی مشعر خبری بود

در محفل حجاج صفای دگری بود

اشک شب و حال خوش و سوز جگری بود

هر سوخته دل تا به سحر تاب و تبی داشت

اما نتوان گفت که مهدی چه شبی داشت

ای مشعریان دوش به مشعر که رسیدید

آیا اثر از گمشده شیعه ندیدید؟

آیاد دل شب نالۀ مهدی نشنیدید

آیا زگلستان رخش لاله نچیدید؟

آن گمشده مه تا به سحر شمع شما بود

دیشب پسر فاطمه در جمع شما بود

امروز به هر خیمه بگردید و بجوئید

گرد گنه از آینۀ دیده بشوئید

در داخل هر خیمه بگردید و بجوئید

یابن الحسن از سوز دل خسته بگوئید

شاید به منی چهرۀ دلدار ببینید

از یار بخواهید رخ یار ببینید

امروز که حجاج به صحرای منایند

از خویش جدایند و در آغوش خدایند

لب بسته سراپا همه سرگرم دعایند

در ذکر خدا با نفس روح فزایند

کردند پر از زمزمه و ناله منا را

یک قافله بگرفته ره کرب و بلا را

این قافله از عشق به جان سلسله دارند

این قافله با قافله ها فاصله دارند

این قافله جا در دل هر قافله دارند

این قافله تا مسلخ خون هر وله دارند

این قافله تا کعبۀ جان خانه بدوشند

از خون گلو جامۀ احرام بپوشند

هفتادو دو حاجی همه با رنگ خدائی

از مکه برون گشته شده کربلائی

از پیر و جوان در ره معشوق فدایی

جسم و سرشان کرده زهم میل جدائی

اصغر که پدر بوسه زند بر سرو رویش

پیداست شهادت زسفیدی گلویش

خیزید جوانان که علی اکبرتان رفت

ریحانۀ ریحانۀ پیغمبرتان رفت

از مکه سوی کرب و بلا رهبرتان رفت

گوئید به اطفال علی اصغرتان رفت

ای اهل منا شمع دل ناس کجا رفت

از کعبه بپرسید که عبّاس کجا رفت

ای اهل منا کعبه پر از نور و صفا بود

دیروز حسین بن علی بین شما بود

سیلاب سرشکش به رخ و گرم دعا بود

از روز ازل کعبۀ او کرببلا بود

امروز به هجرش همه گریان بنشینید

فردا سر او را به سر نیزه ببینید

در مکّه بپرسید ز زن های مدینه

زینب به کجا رفت کجا رفت سکینه

کلثوم چرا ناله برآورده ز سینه

کو دختر مظلومۀ زهرای حزینه

ای دخترکان یکسره با شیون و ناله

خیزید و بپرسید کجا رفته سه ساله

زین قافله روزی به مدینه خبر آید

کرببلا و بلا زینب خونین جگر آید

با آتش هفتادو دو داغ از سفر آید

از منبر و محراب نبی ناله برآید

تا حشر از این شعله بلرزد دل « میثم»

تنها نه دل «میثم» جان همه عالم

شاعر : حاج غلامرضا سازگار (میثم)